Herb Ustrzyk Dolnych

Miasto powiatowe nad rzeką Strwiąż, w północno-wschodnim krańcu Bieszczadów (ponad 10 000 mieszk.). Znaczący ośrodek handlowo-usługowy i turystyczno-sportowy. Stacja PKP, pociągi linii Zagórz - Krościenko i do Chyrowa na Ukrainie. Liczne połączenia autobusowe z Leskiem i Sanokiem (ponad 20) i Ustrzykami Górnymi, a także m.in. Rzeszowem, Przemyślem, Soliną oraz większością miejscowości we wschodniej części Bieszczadów. Poczta, policja, Straż Graniczna, pogotowie ratunkowe, szpital. Stacja benzynowa (przy wylocie na Lesko). Kilka restauracji i mniejsze placówki gastronomiczne. Liczne placówki noclegowe o różnym standardzie (hotele, ośrodki, schronisko młodzieżowe ZHP). Bieszczadzkie Centrum Informacji i Promocji (przy Rynku, tel. 471 11 30). Nowoczesna kryta pływalnia ze zjeżdżalnią, sauną i salą gimnastyczną (ul. Gombrowicza). Kilka wyciągów narciarskich (najdłuższy na Kamienną Lawortę, dł. 970 m, dojazd przez Brzegi Dolne). Dwa kościoły rzymskokatolickie, cerkiew greckokatolicka.

Nazwa miasta oznacza miejsce zbiegu potoków (ukr. ustrik). Ustrzyki Dolne powstały jako wieś na terenie królewszczyzn ziemi przemyskiej. Wcześniej, bo około połowy XV w., lokowano sąsiedni Jasień. W 1497 r. król Jan Olbracht puścił Jasień w dzierżawę Iwoni Janczowiczowi herbu Przestrzał rodem z Siedmiogrodu za zasługi położone w czasie wojny bukowińskiej. W 1509 r. Iwonia lokował wieś Ustrzyki, wtedy zwaną Ustryk. Jego wnuk Paweł nosił już nazwisko Ustrzycki.
Ród Ustrzyckich pozostał na tym terenie aż do zaborów; wywodziło się z niego wielu mężów piastujących urzędy w województwie ruskim, a zwłaszcza w ziemi przemyskiej. Ustrzyki leżały przy rozwidleniu ważnych traktów handlowych wiodących do Krosna, Sambora i na Węgry, nic więc dziwnego, że rozwinął się tu handel. Mieszkańcy osady sprzedawali między innymi wino sprowadzane z Jaślisk. Szeroko znane były również tutejsze targi na bydło. Prawdopodobnie w XVI w. na stromej skarpie nad Strwiążem stanął dwór Ustrzyckich otoczony wałami ziemnymi.

W 1664 r. podstarości przemyski Stanisław Ustrzycki założył w Jasieniu parafię łacińską, do której należały Ustrzyki aż do początku XX w. Około 1727 r. dzięki staraniom Ustrzyckich wieś uzyskała prawa miejskie. Rynek i parcele pod zabudowę miejską wytyczono przy trakcie Krosno - Sambor, na zachód od dworu. Można przypuszczać, że założenie miasta było zasługą Bazylego Ustrzyckiego, który kolejno piastował stanowiska stolnika żydaczowskiego, stolnika przemyskiego, wreszcie kasztelana przemyskiego. Zmarł w 1752 r., pozostawiając jedynie córkę Apolonię. W piętnastoletniej dziewczynie zakochał się podkomorzy wielki koronny, książę Kazimierz Poniatowski, brat późniejszego króla. Ślub odbył się w Warszawie, a w trzy lata później urodził się "nieznany książę Poniatowski" - Stanisław, znany czytelnikom Mariana Brandysa. W 1769 r. przybył ze swoim oddziałem do Ustrzyk jeden z przywódców konfederacji barskiej, Kazimierz Pułaski. W latach 1769-70 w okolicach Ustrzyk konfederaci prowadzili walki z oddziałami rosyjskimi gen. Drewicza.

Ożywienie życia gospodarczego spowodowało oddanie w 1872 r. do użytku linii kolejowej łączącej Ustrzyki z Przemyślem i Sanokiem oraz rozwój przemysłu naftowego. W 1900 r. powstała pierwsza rafineria. W latach 1909-11 zbudowano neogotycki kościół, przy którym utworzono parafię rzymskokatolicką. Wcześniej miasto należało do parafii w sąsiednim Jasieniu, natomiast parafialna cerkiew greckokatolicka i bożnica żydowska istniały w Ustrzykach od dawna. W listopadzie 1918 r. na krótko opanowały miasto oddziały ukraińskie, wkrótce jednak zostały wyparte przez Polaków. W 1921 r. miasto liczyło 360 domów i 3230 mieszkańców (906 grek., 556 rzym., 1768 mojż.). W okresie międzywojennym rozwijał się nadal przemysł naftowy. Powstało kilka zakładów obsługujących kopalnictwo naftowe.