Słowniki geograficzne uznają obydwie formy odmiany nazwy „Bieszczady” za poprawne i w zasadzie obydwie z nich – no z „Bieszczad” i „z Bieszczadów” są powszechnie w użyciu. Jednak temat poprawności używania właściwej terminologii od dawna dzieli miłośników na dwa obozy: zwolenników i przeciwników końcówki –ady i –adów.
Postanowiliśmy przybliżyć nieco faktów historycznych opisujących genezę obydwu form. Zapraszamy do lektury artykułu doc. dr hab. Adama Fastnachta – wieloletniego pracownika najstarszego, polskiego wydawnictwa – wrocławskiego Ossolineum oraz autora licznych publikacji o naszym regionie.

Adam Fastnacht

Nieco o „Bieszczadach” i innych nazwach geograficznych

(PROFILE nr 2 z 1969r.)

Dwie sprawy chciałbym poruszyć w tym miejscu. Zacznę od nazwy "Bieszczadów", której to nazwie językoznawcy poświęcili już sporo miejsca. Nie ma jednak jednolitości w ich poglądach na jej pochodzenie i znaczenie. Do tego braku zgodności doszła w latach powojennych odmienność zdań na temat dopełniacza tej nazwy, Bieszczad czy Bieszczadów, choć sprawa jest dość prosta.(.)

Moim zdaniem, należy zwrócić uwagę na zapisy nazwy Bieszczad, Bieszczady, sporządzone kiedyś w najbliższym sąsiedztwie tych gór przez ludzi, którzy używali jej najczęściej w mowie i słyszeli od miejscowej ludności. Chodzi o zapisy w dawnych aktach urzędów i sądów sanockich, którym podlegał administracyjnie obszar gór zwanych obecnie Bieszczadami i wschodnią częścią Beskidu Niskiego.

W tych urzędowych zapisach spotykamy tą nazwę w dwojakim znaczeniu: w liczbie mnogiej na oznaczenie lasów królewskich ciągnących się nad górną Osławą i wzdłuż grzbietu granicznego, czyli ówczesnej granicy węgierskiej, oraz w liczbie pojedynczej na oznaczenie tegoż właśnie granicznego grzbietu karpackiego.

W pierwszym znaczeniu użyta została nazwa Bieszczady w akcie granicznym starosty sanockiego z r. 1400, gdzie czytamy: "granice między lasami Króla JMości to jest Bieszczadami a dobrami dziedzicznymi.. Hoczew i Terpiczów". W takim samym znaczeniu użyto tej nazwy w zapisce grodzkiej sanockiej z r. 1447, według której krajnik i kniaziowie wsi wołoskich Szczawnego i Odrzechowej stwierdzili, że "wszystkie Bieszczady powyżej i poniżej od Jaślisk i od Jaślisk aż do Połonin są królewskie". Wymieniony akt z r. 1400 zawiera jednak nieco dalej i drugie znaczenie tej nazwy, użytej tym razem w liczbie pojedynczej: "a góra Bieszczad w całości jest królewska, na długość i na szerokość". Podobnie i wspomina zapiska z r. 1447 mówiąc o potoku Liszna, dopływie Solinki, stwierdza, że jest on królewski od ujścia aż do Bieszczadu.